Wachttijd, een richtlijn
Eerste publicatie: december 2013. Update maart 2023
Voor alle diergeneesmiddelen die geregistreerd zijn voor voedselproducerende diersoorten is een wachttijd bepaald. Deze wachttijd moet echter gezien worden als advies. In dit artikel leest u wat de wachttijd is en waardoor deze kan worden beïnvloed. Ook geven we enkele praktijkvoorbeelden.
Wat is een wachttijd?
Een wachttijd is de periode die na de laatste toepassing van een diergeneesmiddel ten minste moet verstrijken alvorens tot productie van levensmiddelen, afkomstig van dat dier, kan worden overgegaan. Dit heeft als doel te waarborgen dat de betreffende levensmiddelen geen residuen bevatten in grotere hoeveelheden dan de MRL (Maximale Residu Limiet). De MRL is door de EU bepaald op basis van de ADI (Acceptable Daily Intake). Als een middel op de markt komt heeft het een ADI. Deze is wereldwijd bepaald. Vervolgens wordt dan met behulp van een vooropgesteld standaard dieet bepaald wat een mens per dag maximaal mag innemen van het middel zonder dat dit een significant risico vormt voor de gezondheid: de MRL.
Voor het bepalen van de wachttijd gaat we uit van de normale gebruiksvoorwaarden bij gezonde dieren. Deze staat vermeld in de SPC. Een middel met dezelfde naam kan in andere Europese landen uitgegeven worden onder dezelfde merknaam, maar wel een andere wachttijd hebben. SPC lezen is dus belangrijk! De vastgestelde wachttijd is een minimáál te hanteren wachttijd. In specifieke situaties kan de behandelend dierenarts het noodzakelijk achten om een langere wachttijd aan te houden.
Welke factoren beïnvloeden deze wachttijd?
Er zijn verschillende factoren die van invloed kunnen zijn op de wachttijd.
- Ziekteverschijnselen
Afhankelijk van het eliminatiemechanisme van een diergeneesmiddel kunnen verschillende aandoeningen een tragere eliminatie van diergeneesmiddelen tot gevolg hebben. Dit kan bijvoorbeeld optreden in het geval van lever- en/of nierfalen. - Combinaties met andere diergeneesmiddelen
De farmacokinetiek van een middel kan beïnvloed worden door andere diergeneesmiddelen welke voor, tegelijkertijd met, of na een behandeling toegediend worden. Met name wanneer twee middelen via dezelfde route gemetaboliseerd of uitgescheiden worden, kan dit leiden tot een vertraagde eliminatie. - Herhaling van de behandeling
Als een behandeling direct of na een korte tijd herhaald wordt, kan dit resulteren in stapeling van de werkzame stof in het lichaam. - Het aanzuren van gemedicineerde oplossingen
Dit kan de biologische beschikbaarheid van het diergeneesmiddel vergroten en daarmee ook de wachttijd verlengen. Alleen voor diergeneesmiddelen die van oorsprong pH verlagende stoffen zoals citroenzuur bevatten is dit berekend in de wachttijd van het geneesmiddel. - Vervuiling van het drinkwatersysteem
Vervuiling kan een mogelijke oorzaak zijn voor het achterblijven van residuen van een diergeneesmiddel in de waterleidingen. Het gebruik van zuren na een behandelperiode, kan er dan aan bijdragen dat residuen van deze diergeneesmiddelen weer in oplossing komen. Hierdoor kunnen dieren ook na het stoppen van de behandeling nog blootgesteld worden aan het diergeneesmiddel. - Niet volledig leeg maken voorraadvat
Als u een voorraadvat gebruikt, is het belangrijk deze aan het einde van de behandeling helemaal leeg te maken. Zo voorkomt u doorverdunning van de oplossing.
Cascade & off-label gebruik
Indien er sprake is van onaanvaardbaar leiden én er geen geregistreerd middel voorhanden is voor de indicatie en de betreffende diersoort, is het toegestaan een middel toe te passen volgens de cascade.
Als u een diergeneesmiddel toegepast bij een andere diersoort of voor een andere indicatie dan in de registratie vermeld staat, is in de Europese verordening 2019/6 vastgelegd welke wachttijden minimaal aangehouden moeten worden voor dierlijke producten.
Staat er in de SPC van het middel een wachttijd voor de doeldiersoort: dan dient deze wachttijd aangehouden te worden. Is dit niet het geval, dan moet tenminste een wachttijd aangehouden worden van 1,5x de langstgenoemde wachttijd in de SPC. De diersoort is dan niet van belang. Dit geldt zowel voor vlees, melk als eieren. Als het middel niet geregistreerd is voor gebruik in voedselproducerende dieren, houdt dan minimaal 28 dagen aan voor vlees, 7 dagen voor melk en 10 dagen voor eieren. Indien de wachttijd op de SPC nul dagen is, dient u 1 dag aan te houden voor vlees en melk.
Het off-label gebruik van diergeneesmiddelen (anders dan gebruik via de “cascade”) is in principe verboden. Wettelijk is het dus niet toegestaan om een diergeneesmiddel in een andere dosering of via een andere toedieningsweg toe te dienen. Is het, in het kader van Goede Veterinaire Praktijk, toch noodzakelijk van de bijsluiter af te wijken dan kan het verstandig zijn om hierbij ook een aangepaste wachttermijn te adviseren. Deze aangepaste wachttijd is ideaal gezien onderbouwd door bijvoorbeeld bestaande wetenschappelijke literatuur. Het is dus altijd mogelijk om als dierenarts ervoor te kiezen de wachttijd te verlengen op basis van wetenschappelijke onderbouwing.
Voor meer informatie over de wetgeving omtrent cascade (ook paarden en vissen), lees ook: Diergeneesmiddelengebruik via de cascade 2022 – Dopharma.
Enkele praktijkvoorbeelden
Aanzuren van drinkwater
Zuren worden vaak gebruikt in combinatie met doxycyclinepreparaten om de oplosbaarheid te verbeteren. Doxylin® 50% WSP bevat reeds citroenzuur. Het toevoegen van extra zuur aan dit product is onder normale omstandigheden dan ook niet nodig. Aan doxycyclineproducten die geen citroenzuur bevatten wordt vaak wel een zuur toegevoegd. Zuren worden echter ook afzonderlijk van antibiotica gebruikt. Het toedienen van het zwakke zuur vitamine C, aan het einde van de mestronde, bij pluimvee is daar een bekend voorbeeld van.
Zowel het toevoegen van zuren aan de vooroplossing als het gebruik van zuren afzonderlijk van een diergeneesmiddel kan de wachttermijn beïnvloeden. Tijdens de wachttermijnberekening is er geen rekening gehouden met het aanzuren van de vooroplossing. Indien na een behandeling residuen van doxycycline in de waterleidingen zijn achtergebleven, is het mogelijk dat door gebruik van zuren later in de ronde deze neergeslagen residuen weer in oplossing komen en de dieren zodoende opnieuw aan doxycycline worden blootgesteld. Dit geldt niet alleen voor citroenzuur, maar mogelijk ook voor andere producten met een lage pH zoals vitamine C.
Behandeling met een antibioticum binnen de wachttijd van een eerder ingestelde antibioticum therapie
Regelmatig komt het voor dat een behandeling met antibiotica is ingesteld alvorens de uitslag van het antibiogram binnen is. Niet altijd kan namelijk gewacht worden met het instellen van een therapie om onaanvaardbaar leiden bij dieren te voorkomen. Wanneer bij de uitslag van het antibiogram blijkt dat de pathogeen verminderd gevoelig (resistent of intermediair) is voor de ingestelde behandeling kan gekozen worden om met een ander antibioticum te gaan behandelen waarvoor de pathogeen wel gevoelig is. Echter de wachttijd van de eerste behandeling is dan in de meeste gevallen nog niet verstreken. Dat kan ervoor zorgen dat de beide middelen elkaars eliminatie of metabolisatie beïnvloeden doordat ze bijvoorbeeld beide door de lever gemetaboliseerd of door de nieren uitgescheiden worden. Maar hoe moet je hiermee omgaan bij het bepalen van de wachttijd? Met hoeveel dagen moet de wachttijd dan verlengd worden?
Het inschatten van de juiste wachttijd is lastig. Onderzoeken naar de wachttijd van medicijnen voor de registratie van een middel worden gedaan in gezonde dieren, die niet eerder zijn behandeld met een ander middel. Gegevens over de invloed van het ene middel op het ander zijn er dus vaak niet.
Om in te schatten of het in zo’n geval noodzakelijk kan zijn om een langere wachttijd te adviseren kan men naar de farmacokinetische eigenschappen van beide middelen kijken. Denk hierbij vooral aan opstapeling in weefsels, metabolisatie en eliminatie. Als beide middelen bijvoorbeeld op dezelfde manier worden geëlimineerd dan kan de snelheid daarvan mogelijk beïnvloed worden en het adviseren van een langere wachttijd verstandig zijn. Middelen worden in ieder geval langzamer uitgescheiden in het geval van combinatietherapie of toepassing in ernstig zieke dieren. Bij een patiënt waarbij een therapie wordt ingesteld binnen de wachttijd van de vorige therapie wordt de wachttijd indien mogelijk bepaald op basis van eventueel bekende effecten op (verlengen van) wachttermijnen bij het voorgeschreven gecombineerde gebruik. Indien er geen bekende effecten zijn, is de langste wachttijd van de twee middelen in ieder geval bepalend en kan het verstandig zijn die te verlengen.
Referenties
- Huyghebaert, A. (2006), Advies 42-2006 (Wetenschappelijk Comité van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen, Brussel).
- Nederlandse wetgeving: Wet dieren, Besluit diergeneesmiddelen en Regeling diergeneesmiddelen.
- Verordening (EU) 2019/6 (Verordening diergeneesmiddelen; artikelen 105 en 112 t/m 115)
- Richtlijn toepassing antimicrobiële middelen (2015), KNMvD, p.21
