Terugblik webinar Pijn bij kippen

Op 6 februari organiseerden we een boeiend webinar over een onderwerp dat in de pluimveesector vaak onderbelicht blijft: pijn bij kippen. Pijn is een universeel fenomeen dat we allemaal kennen, maar het meten en herkennen ervan bij kippen blijft een uitdaging. Terwijl er voor zoogdieren zoals koeien en varkens al geavanceerde systemen bestaan, is er binnen de pluimveesector nog relatief weinig onderzoek naar gedaan. 

Tijdens het webinar gingen we dieper in op de impact van pijn, de herkenning en de behandeling. Net als atleten hebben kippen optimale omstandigheden nodig om goed te presteren, en pijn kan hierbij een serieuze belemmering vormen. Onze gastspreker, Patricia Soster Carvalho – pluimveeconsultant bij Vetworks, Study Director bij Poulpharm en PhD-kandidaat gespecialiseerd in dierenwelzijn bij kippen – deelde haar inzichten over dit complexe en vaak onderschatte onderwerp.

Wat is pijn en hoe beoordeel je dit?

Ze begon haar presentatie met een uitleg over wat pijn precies is. De gewaarwording van pijn is een complex proces dat bij verschillende diersoorten opvallend gelijkaardig verloopt. Nocireceptoren nemen een signaal waar, dat via een reeks ingewikkelde stappen in het centrale zenuwstelsel wordt verwerkt tot een pijnervaring. Bij kippen kunnen tal van factoren pijn veroorzaken, zoals omgevingsomstandigheden, infectieziekten en musculoskeletale aandoeningen. Afhankelijk van de duur en aard van de pijn wordt onderscheid gemaakt tussen acute en chronische pijn. Acute pijn duurt meestal seconden tot dagen en kan bijvoorbeeld veroorzaakt worden door vederpikken of snaveltrimmen. Chronische pijn daarentegen kan weken tot zelfs jaren aanhouden en komt voor bij aandoeningen zoals voetzoollaesies of mankheid. Voor sommige vormen van pijn, zoals mankheid, bestaan scoringssystemen waarbij de gang van een kip wordt beoordeeld op een schaal van één tot vijf.

Pijnbeoordeling blijft echter een grotendeels subjectief gegeven. Objectieve methoden om pijn bij pluimvee te meten moeten zoveel mogelijk vertekening vermijden en stress door hantering uitsluiten. Door het gedrag van kippen te observeren vóór en na pijnstilling kunnen specifieke pijnreacties beter worden geïdentificeerd, wat niet alleen bijdraagt aan dierenwelzijn, maar ook aan de algemene productiviteit. Traditionele manieren om pijn in kaart te brengen, zoals het monitoren van gewicht, voer- en wateropname, zijn nog steeds waardevol, maar ook fysiologische en klinische parameters, zoals het scoren van voetzoollaesies, kunnen een goed beeld geven van het pijnniveau.

Patricia’s onderzoek richt zich vooral op de inzet van geluids- en beeldanalyse om pijn en verminderd welzijn in pluimveestallen te detecteren. Door deze technologieën toe te passen, kunnen pijnsignalen sneller en objectiever worden beoordeeld. In de varkenshouderij worden vergelijkbare systemen al commercieel ingezet. Het uiteindelijke doel is om een soortgelijk product te ontwikkelen voor kippenstallen. Dit zou een grote stap vooruit betekenen in het verbeteren van zowel het welzijn als de prestaties van pluimvee.

Pijnbestrijding

In het tweede deel van het webinar gaf Kristof Haems een toelichting over de bestrijding van pijn bij kippen met salicylaten. Salicylaten behoren tot de oudste geneesmiddelen en werden al door de Oude Grieken en Egyptenaren gebruikt als pijnstiller en ontstekingsremmer.

In de diergeneeskunde zijn er voor varkens en koeien verschillende ontstekingsremmers en pijnstillers geregistreerd, maar voor kippen is dit aanbod beperkt. Tot voor kort was aspirine het enige geregistreerde middel voor kippen, maar onlangs is Dopharma erin geslaagd om natriumsalicylaat te registreren onder de merknaam Dophacyl Avi.

De twee belangrijkste salicylaten in de diergeneeskunde zijn aspirine en natriumsalicylaat. Hoewel ze qua structuur sterk op elkaar lijken en een vergelijkbaar werkingsmechanisme hebben, zijn er enkele fundamentele verschillen. Beide remmen de COX-enzymen, die verantwoordelijk zijn voor de omzetting van celmembraan-fosfolipiden in prostaglandinen, stoffen die een rol spelen bij pijnsensitiviteit en ontstekingen. Aspirine onderscheidt zich doordat het een acetylgroep kan afgeven aan de COX-enzymen, waardoor deze irreversibel worden geremd. Daarnaast worden zowel aspirine als natriumsalicylaat in het lichaam omgezet naar salicylzuur. Dit salicylzuur vermindert de expressie van COX-enzymen en heeft daarnaast ook andere ontstekingsremmende en antioxidatieve eigenschappen. De lagere productie van prostaglandinen resulteert in minder ontsteking, minder pijn en een koortsverlagend effect.

Hoewel beide middelen in humane studies als even effectief worden beschouwd, heeft aspirine een hoger risico op bijwerkingen door de onomkeerbare remming van COX-1-enzymen. Dit risico blijft voor zowel aspirine als natriumsalicylaat minimaal zolang de aanbevolen dosis en behandelingsduur worden gevolgd. Naast hun werkingsmechanisme verschilt ook de oplosbaarheid sterk. Natriumsalicylaat lost zeer goed op in water, tot 250 g/l, ongeacht de waterhardheid. Aspirine daarentegen heeft een veel lagere oplosbaarheid, met een maximum van 3 tot 6 g/l. Wel is natriumsalicylaat gevoelig voor een lage pH, waardoor het niet gecombineerd mag worden met zure producten. In een zure omgeving wordt het namelijk omgezet naar salicylzuur, dat vrijwel onoplosbaar is.

Dophacyl Avi is geregistreerd voor kippen die geen eieren produceren voor humane consumptie of bestemd zijn om later eieren te leggen. De SPC biedt een brede indicatie, waardoor het product in de praktijk flexibel ingezet kan worden voor milde tot matige pijn en koorts. Ervaringen uit het veld en positieve feedback bevestigen de effectiviteit bij toepassingen zoals mankheid, post-vaccinatie, hittestress, stressvolle periodes zoals gedeeltelijke depopulatie bij vleeskuikens en als ondersteunende therapie bij infecties.

Conclusie

Pijnherkenning en -bestrijding bij kippen blijft een onderbelicht maar cruciaal aspect binnen de pluimveesector. Tijdens het webinar werd duidelijk hoe pijn niet alleen het dierenwelzijn beïnvloedt, maar ook de productiviteit kan verlagen. Dankzij nieuwe inzichten en technologische ontwikkelingen, zoals geluids- en beeldanalyse, kunnen pijnsignalen sneller en objectiever worden herkend. Met de recente registratie van Dophacyl Avi biedt Dopharma nu een waardevolle oplossing voor pijnbestrijding bij kippen, waardoor pluimveehouders meer mogelijkheden hebben om het welzijn van hun dieren te verbeteren. Door blijvend onderzoek en innovatie kunnen we samen werken aan een gezondere en meer duurzame pluimveehouderij.